راه های افزایش تمرکز در یادگیری

بسیاری از دانش آموزان از عدم تمرکز در هنگام مطالعه شکایت دارند. آنها فکر می کنند قدرت تمرکز یک استعداد ذاتی است که برخی انسانها فاقد آن هستند؛ اما حقیقت این است که با انجام تعدادی تمرین ساده می توان قدرت تمرکز را چند برابر کرد. در این مقاله قصد داریم شما را با تعدادی از این تمرین‌ها آشنا کنیم.


برای یادگیری تمرکز در ابتدا باید مکان آرامی را بیابید که در آن کسی مزاحم شما نشود؛ سپس بر روی زمین و یا یک صندلی راحتی بنشینید. نفس عمیقی بکشید و بدن خود را به حالت آزاد و رها نگهدارید. سعی کنید تمام عضلات خود را آزاد و شل کنید. اکنون می توانید به انجام تمرین‌ها بپردازید. قبل از انجام تمرینات به نکات زیر توجه کنید:

- با اولین تمرین شروع کنید و هر روز آن را تکرار کنید تا اینکه به انجام آن مسلط شوید و قادر باشید برای مدت ۵ دقیقه به چیز دیگری غیر از آن فکر نکنید.

- با خودتان رو راست باشید و هنگامی که مطمئن شدید تمرین اول را با تمرکز کامل و به درستی انجام داده‌اید، به انجام تمرین بعدی بپردازید.

- زمانبندی خاصی برای انجام این تمرین‌ها پیشنهاد نمی شود، چون اگر به شما گفته شود که باید در مدت یک هفته تمرینی را تکمیل کنید و به آن مسلط شوید و شما از عهده این کار بر نیایید، ممکن است ناامید شوید و یا گاهی ممکن است برای به پایان رساندن تمرین در زمان تعیین شده، آن را بطور کامل و صحیح انجام ندهید. بخاطر بسپارید که گاه روزها، هفته‌ها و حتی ماهها تمرین مستمر لازم است تا به این مهارت‌ها مسلط شوید.

- هنگام انجام تمرین‌ها به چیز دیگری فکر نکنید. دقت کنید که به رویا فرو نروید و خواب آلوده نباشید و هنگامیکه احساس می کنید فکرتان به مسائل دیگر مشغول شده، تمرین را متوقف کنید.

- وقتی که در انجام این تمرین‌ها مهارت پیدا کردید، می توانید مدت آن را بیشتر کنید و یا دو بار در روز به انجام آن بپردازید، اما در ابتدا سعی نکنید که بیش از اندازه تمرین کنید. ممکن است فکر کنید که تمرین‌ها بسیار ساده و آسان هستند و بخواهید تمام آنها را در یک زمان انجام دهید. اما توصیه ما به شما این است که به تدریج پیش بروید و ذهن خود را خسته نکنید تا به نتیجه بهتری دست یابید.

- به خاطر داشته باشید که افراد مختلف دارای قدرت تمرکز متفاوتی هستند. برخی افراد دارای قدرت تمرکز بالاتر و برخی ( دارای قدرت تمرکز ) پایین تری می باشند. مهم نیست که شما قدرت تمرکز کمی دارید، مهم این است که می توانید آن را تقویت کنید و برای این کار نیاز به استعداد خاصی ندارید. تقویت این مهارت تنها بستگی به میزان ممارست شما در انجام این تمرینات دارد. کافی است روزی ۱۰ دقیقه برای این کار وقت صرف کنید. در پایان، بعد از گذشت زمانی شما قادر خواهید بود که در زمان‌ها و مکان‌ها و شرایط گوناگون بر کارها و مطالعات خود تمرکز داشته باشید. می دانید این به چه معنی است؟ توانایی تمرکز کردن، فکر کردن و عمل کردن تحت هر شرایطی با کمال آرامش و خونسردی، واقعا موفقیت بزرگی است.

توصیه آخر اینکه، روی هر تمرین آنقدر کار کنید تا مطمئن شوید که آن را به درستی انجام داده‌اید و کاملا بر آن مسلط گشته‌اید.

اکنون به سراغ تمرین‌ها می رویم. ممکن است برخی از آنها آشنا یا ساده به نظر برسد، اما انجام آنها باعث می شود که قدرت تمرکز شما بیشتر شود.

جعبه یادگیری لایتنر

یکی از روش‌های مؤثر یادگیری مطالب ،استفاده از جعبه لایتنر است.
در اینجا نحوه کار با این جعبه را توضیح می دهیم و امیدواریم شما با استفاده از این ابزار ساده و سودمند ، بر یادگیری خود بیافزایید و در زمان محدودتر با کیفیت بهتر مطالب بیشتری را به خاطر بسپارید.

این وسیله توسط محقق اتریشی " سباستین لایتنر" طراحی شده و مطالب را از حافظه کوتاه مدت شما به حافظه بلند مدت منتقل می نماید. یادگیری به کمک این روش شما را از تکرار مطالب بی نیاز می سازد. همین امر یادگیری را شیرین و جذاب می کند.
بنا به روال گذشته مباحث علمی و زیر ساختی مقالات را با رنگ متفاوت می نویسم تا خوانندگان گرامی برای جلوگیری از اتلاف وقت از آن بگذرند. لیکن دانستن آن برای معلمان ، مشاوران ، برنامه ریزان آموزشی و درسی و کلیه کسانی که به مباحث روان شناختی و تربیتی علاقه مند خالی از لطف نیست.

اساس علمی:
این وسیله بر اساس تجارب روان شناسی و تربیتی زیر طراحی شده است:
1. اگر انسان یک مطلب یا مفهوم را به خوبی فرا بگیرد بعد از یک روز تا یک هفته تقریباً 45% آن را فراموش می کند و بعد از یک ماه 80% آن فراموش می شود. به این ترتیب فقط 20% مطلب وارد حافظه درازمدت می شود. جعبه لایتنر برنامه را به گونه ای تنظیم می کند تا با بیشترین تکرار در قسمت خطرناک منحنی فراموشی ، مطالب به حافظه دراز مدت هدایت شود.
2. قانون یادگیری اسکینر: بر اساس این قانون هرگاه بعد از هر عملی پاداش دریافت شود، انجام آن عمل تشدید خواهد شد. امتیاز بیشتر، پاداش موفقیت در بازی است. این امتیاز شما را علاقمند می کند تا کماکان، با شدت بیشتری به بازی ادامه دهید.
این خاصیت در جعبه یادگیری لایتنر استفاده شده است، یعنی فرد تنها زمانی به قسمت بعدی می رود که مطلب را آموخته باشد، این عمل درست مانند امتیاز دادن، فرد را به ادامه فرایند یادگیری تشویق می کند.
مزایای این وسیله:
1. از تکرارهای غیر ضروری جلوگیری می کند: شما برای آنکه مطلبی را از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت منتقل کنید نیازمند تکرارهای مکرر هستید. وقتی صفحه ای را برای چندمین بار مطالعه می کنید، مجبورید مطالبی را نیز که قبلا آموخته‌اید مجددا مرور کنید. در صورتی که دیگر لزومی به تکرار نیست و تکرار بی جهت آنها باعث اتلاف وقت و انرژی، بی حوصلگی و در نتیجه دل زدگی شما می شود. اما جعبه لایتنر فقط مطالب چموش و رام نشدنی را شکار کرده و ما را وادار به تکرار آنها می کند.

2. اگر شما روند یادگیری را برای مدتی رها سازید، هیچ اختلالی در کار یادگیری ایجاد نمی شود جز آنکه مجبور می شوید کارت‌ها را بار دیگر مرور کنید. البته توصیه ما این است که کار را به طور منظم ادامه دهید.

3. با گرفتن امتیاز و مشاهده پیوسته موفقیت ، یادگیری برای شما از عملی خسته کننده به یک بازی لذت بخش و دلنشین تبدیل می شود.

چگونه از جعبه لایتنر استفاده کنیم:
جعبه لایتنر یک قوطی در باز است که از پنج قسمت تشکیل می شود.

1

2

4

8

15

عرض قسمت‌های مختلف به ترتیب 15,8,4,2,1 واحد است. این جعبه را می توانید خودتان با مقوا، جعبه یا قوطی‌های پودر لباسشویی ، کفش و... درست کنید، یا اینکه از بازار تهیه نمایید.
این روش را می توانید برای یادگیری لغات زبان انگلیسی و فارسی و یا هر فرمول یا مطالب درسی فراری که می خواهید به خاطر بسپارید به کار گیرید.
هر موضوع یادگرفتنی را روی یک برگ کاغذ (فیش) بنویسید. دقت کنید که روی هر فیش تنها یک موضوع یادگرفتنی نوشته شود. یعنی لغت را در یک روی کاغذ و جواب آن را در روی دیگر برگه می نویسید.

مراحل کار:
1. روز اول: تعدادی از برگه‌ها را تکمیل می کنید و پس از اینکه هر دوروی برگه را یکی دو بار مرور کردید، برگه‌ها را در خانه اول جعبه قرار دهید. می توانید هر روز، ده پانزده یا تعداد بیشتری برگه آماده نمایید . شاید در بعضی روزها هم برگه ای تهیه نکنید.
2. روز دوم: ابتدا برگه‌هایی را که دیروز تهیه کرده بودید از خانه اول بردارید . سؤالات را از روی برگه بخوانید و سعی کنید جواب‌ها را به خاطر بیاورید. آنهایی را که بلد نبودید، مجدداً در خانه اول قرار دهید و آنهایی را که بلد بودید، به خانه دوم منتقل کنید. پشت این برگه‌های خانه دوم یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار دهید.
در پایان، برگه‌هایی را که در روز دوم برای اولین بار تهیه کرده‌اید در خانه اول قرار دهید.
3. روز سوم: به برگه‌های خانه دوم دست نمی زنید زیرا خانه دوم هنوز تکمیل نشده است و ظرفیت دو گروه برگه را دارد. پس باز هم از برگه‌های خانه اول شروع می کنید و برگه‌هایی را که جواب سؤالاتشان را بلد هستید به خانه دوم منتقل می نمایید و در پشت کاغذ رنگی قرار می دهید تا این برگه‌ها با برگه‌های روز گذشته مخلوط نشود. برگه‌هایی که پاسخشان را بلد نیستید به همراه برگه‌های جدیدی که امروز تهیه کرده‌اید در خانه اول قرار دهید.
4. روز چهارم:
الف. ابتدا از خانه دوم شروع کنید، زیرا خانه دوم ظرفیت دو گروه برگه را دارد و ظرفیت آن روز قبل تکمیل شده است. ولی فقط برگه‌های ردیف جلوتر را بر می دارید . (  یعنی برگه‌هایی که جلو کاغذ رنگی قرار دارند) سؤالات روی این برگه‌ها را مطالعه می کنید و اگر جواب درست دادید برگه‌ها را در داخل خانه سوم و در ابتدای آن قرار می دهید و پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می دهید تا فاصله گذاری مشخص شود. ضمناً برگه‌های باقی مانده در خانه دوم را جلوتر می برید و کاغذ رنگی را در پشت این برگه‌ها می گذارید.
ب. سپس به خانه اول برگردید و برگه‌های آن را بردارید و آنهایی را که بلد هستید در خانه دوم و پشت کاغذ رنگی قرار دهید.
ج. برگه‌هایی که پاسخ آنها را بلد نیستید و همچنین برگه‌های جدیدی را که تهیه کرده‌اید در خانه اول می گذارید.
5 . خانه سوم برای چهار گروه برگه در نظر گرفته شده و باید چهار روز صبر کنید تا این قسمت تکمیل شود . البته هر روز پس از ورود برگه‌ها از خانه دوم به خانه سوم پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی می گذارید تا قسمت سوم هم به تدریج و پس از چهار روز تکمیل شود.
6. خانه چهارم جای هشت گروه برگه را دارد و هشت روز پس از ورود اولین برگه‌ها پر خواهد شد. خانه پنجم جای پانزده گروه برگه را دارد و شانزده روز پس از ورود اولین برگه‌ها، این قسمت تکمیل می شود. یعنی اگر شما در کارتان وقفه ای نیاندازید سی روز طول خواهد کشید تا هر پنج قسمت جعبه لایتنر تکمیل شود. توجه دارید که بین هر دو گروه برگه یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می دهید تا برگه‌های مربوط به روزهای مختلف با یکدیگر مخلوط نشوند . از روز سی و یکم به تدریج برگه‌ها از داخل جعبه خارج می شوند و شما می توانید این برگه‌ها را بایگانی نمایید. زیرا پس از پنج بار تکرار موفقیت آمیز هر برگه در زمان‌های متفاوت، می توانید مطمئن باشید که آن موضوع را برای همیشه فرا گرفته‌اید و هیچگاه آن را فراموش نخواهید کرد.
به این ترتیب شما با روشی که شبیه بازی انفرادی است، در اوقات فراغت می توانید با کم‌ترین میزان اتلاف وقت آنچه را که یادگیری اش برایتان مشکل تر است بیشتر تکرار کنید و زودتر و برای همیشه به خاطر بسپارید و آنچه را که زودتر یاد می گیرید فقط با پنج بار تکرار برای همیشه فرا بگیرید.

نکته مهم: در هر مرحله که به سؤال یک برگه نتوانستید جواب دهید باید آن را به اولین خانه برگردانید.

تکنیک یادگیری یک بار برای همیشه

این روش که یکی از قویترین روش‌های یادگیری است در سال 1996 توسط فردی به نام رابینسون ابداع شد. در این روش سعی بر این است تا با ایجاد زمینه ای در ذهن قبل از مطالعه، روند یادگیری فعال تر و آسان تر گردد. (SQ3R) مخفف این کلمات است: پیش خوانی (Survey)، سؤال سازی (Question)، خواندن (Read)، بازگویی و تعریف (Recite) و مرور (Review).


در ادامه به مراحل مختلف این روش اشاره می کنیم:

پیش خوانی:
درسی را که می خواهید بخوانید، ابتدا پیش خوانی کنید. سعی کنید برای پیش خوانی از روش زیر استفاده نمایید:
- نگاهی سریع و گذرا به متن بیاندازید.
- نکات مهم و کلیدی را بیابید.
- سؤالات و تمرین‌های آخر درس را مرور کنید.
- پاراگراف اول و آخر و خلاصه درس را به شیوه ای گذرا بخوانید.


سؤال سازی:
در ذهن خود سؤالاتی راجع به موضوع درس بسازید. برای این کار می توانید:
- عناوین و تیترها را بصورت سؤال درآورید.
- از خود بپرسید: "راجع به این موضوع چه می دانم؟"، "معلم راجع به این موضوع چه چیزهایی می گفت؟" و سؤالاتی از این قبیل.

خواندن:
متن درس را بطور کامل بخوانید. در هنگام خواندن:
- به دنبال جواب سؤالاتی باشید که در ذهن خود ساخته بودید.
- به سؤالات آخر درس جواب بدهید.
- زیر نکات مهم خط بکشید.
- اگر مطلبی را درست نفهمیده‌اید، دوباره آن را بخوانید.

بازگویی و تعریف مطالب:
بعد از آنکه خواندن یک بخش به پایان رسید، به بازگویی مطالب آن بپردازید.
- مطالب درسی را از حفظ برای خود تکرار کنید و یا خلاصه نویسی کنید.
- در تکرار مطالب از روشی که متناسب با تکنیک یادگیری‌تان است، استفاده کنید و به خاطر داشته باشید که هر چه بیشتر از حواس پنجگانه خود استفاده کنید، مطالب بهتر در حافظه‌تان جای می گیرد.

قدرت یادگیری سه برابر می شود با: دیدن، بیان کردن، شنیدن.
و این قدرت چهار برابر می شود با: دیدن، بیان کردن، شنیدن و نوشتن!


مرور مطالب:
بعد از آنکه مطالب را بطور کامل خواندید و برای خود بازگو کردید، نوبت به مرور مطالب می رسد.
- روز اول: بلافاصله بعد از مرحله تعریف و بازگویی، 5 دقیقه سریع مطالب را مرور کنید.
- 24 ساعت بعد: کتاب را ورق بزنید و به نکات مهم نگاهی بیاندازید، به مدت 5 دقیقه این کار را انجام دهید.
- یک هفته بعد: به مدت 5 دقیقه مطالب درسی را مرور کنید. برای مطالبی که به نظرتان سخت تر است بیشتر وقت بگذارید.
- و به همین ترتیب هر چند وقت یک بار مطالب را مرور کنید تا هنگام امتحان به مشکلی برخورد نکنید.
به خاطر داشته باشید:

کسانی که مطلبی را 6 بار پیاپی می خوانند در مقایسه با کسانی که در 6 نوبت و هر بار 5 دقیقه. این کار را می کنند، درصد یادگیری کمتری دارند.
چرا که در فواصل زمانی قدرت پردازش ذهن بالاتر می رود.

روش هایی برای یادگیری بهتر دروس

پیش نهاد می کنم مقاله ی زیر را چند بار به دقت مطالعه کنید. سپس آن را خلاصه کنید و آنها را روی یک برگه بنویسید و مقابل خود روی دیوار بچسبانید. بعد از مدتی نتیجه ی خوب آن را خواهید دید:

«بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره‌وری بیشتر از مطالعه»

شرایط مطالعه، مواردی هستند که با دانستن، به کارگیری و یا فراهم نمودن آنها می توان مطالعه ای مفیدتر و با بازدهی بالاتر داشت. در واقع این شرایط به شما یاد می دهند چگونه از زمانهای مطالعه، بهره‌وری بالاتری داشته باشید. به شما می آموزند قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید.

1- برای موفقیت در مطالعه ، باید درست آغاز کنید (cool): یعنی برنامه درسی خود را طوری تنظیم کنید که از خواندن کتاب ها، هدفی واضح و روشن را دنبال کنید.

- درس های خود را طوری برنامه ریزی کنید که هنگام مطالعه، ابتدا کتاب های آسان را بخوانید نه کتاب های مشکل را.

- در هنگام مطالعه یک کتاب، ابتدا از قسمت‌های آسان و جذاب شروع کنید و بعد به سراغ بخش های مشکل تر آن بروید. این کار را می توانید با مرور قسمت‌های خوانده شده قبلی آغاز کنید. قسمت‌های آسان و جذاب علاقه ی شما را به خواندن افزایش می دهند.

- در برنامه ریزی درسی خود، موضوع‌های مشابه را پشت سر هم قرار ندهید و آنها را یکی پس از دیگری مطالعه نکنید؛ تا حد ممکن بین آنها فاصله بگذارید.

- اگر می خواهید چند کتاب را در یک روز مطالعه کنید ابتدا زمان های خواندن و ترتیب قرار گرفتن آنها را مشخص کنید و بعد به مطالعه بپردازید .

- حتی المقدور برای یک کتاب بیش از دو ساعت وقت در نظر نگیرید و زمان های مطالعه را به مدت های دو ساعته تقسیم کنید. تصور نکنید که هر چقدر زمان مطالعه یک کتاب بیشتر باشد بهتر است؛ بر عکس هر چقدر زمان کوتاه گردد و موضوع مورد مطالعه عوض گردد، میزان یادگیری افزایش می یابد.

- اگر می خواهید در شش روز هفته شش کتاب بخوانید، هرگز هر کتاب را در یک روز نخوانید؛ برای شش روز، شش کتاب در نظر نگیرید . بهتر است هر روز را به شش قسمت تقسیم کنید و در هر قسمت، یک کتاب بخوانید و این روند را در شش روز هفته ادامه دهید.

- به روش تدریجی درس بخوانید؛ یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن دروس را به شب های قبل از امتحان موکول نکنید. مطالعه تدریجی و با تداوم در طول سال تحصیلی بسیار بهتر از مطالعه فشرده و با تراکم در چند روز قبل از امتحان است.

2- برنامه ریزی:

یکی از عوامل اصلی موفقیت داشتن برنامه منظم است. برنامه ریزی صحیح این است که چگونه از وقت و امکانات موجود حداکثر استفاده را ببرید. عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف وقت شده و بازده مطالعه بسیار کاهش می یابد. نکته ای که در این جا قابل ذکر می باشد این است که داشتن برنامه مهم است ولی مهم تر از آن اجراء برنامه است.

الف) برنامه ریز درسی: بهترین برنامه ریز درسی، خود فرد است. یعنی هر شخص باید با توجه به شرایط روحی، جسمی، محیطی، زمانی، علاقه، هدف، نقاط ضعف و قوت خویش برای خودش برنامه ریزی کند.

ب) کوتاه، ساده و قابل اجراء بودن برنامه صحیح است. یعنی هر قدر برنامه حجیم و سخت باشد تاثیر منفی بر روحیه فرد می گذارند و به خاطر پیچیدگی شان، غالباً با شکست مواجه می شوند. هر قدر برنامه کوتاهتر و ساده تر باشد، شخص راحت تر آن را در زمان تعیین شده انجام می دهد و تجربه ای موفق در زمینه ی برنامه ریزی کسب می کند و این تجربیات موفق در رسیدن به موفقیت‌های بعدی تاثیر به سزایی خواهند داشت.

ج) اجرای برنامه در زمان مشخص: وقتی برنامه ای را نوشته‌اید باید آن را در زمان مشخص اجرا کنید. اگر نظم خاصی در اجراء برنامه داشته باشید، به راحتی می توانید به اهداف خویش برسید. کسانی که نظم و ترتیب در اجراء برنامه را رعایت نمی کنند، غالباً برنامه‌های آنان با شکست مواجه می شود.

3- نظم و ترتیب (blush):

« اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد.»
رعایت نظم از شرایط مهم مطالعه به حساب می آید. چرا که نظم به ایجاد تمرکز حواس کمک می کند. همچنین وقتی که نظم بر پا شد، یادگیری بهتر صورت می گیرد. اگر اتاق و میز مطالعه نامنظم باشد موجب حواس پرتی و اختلال در یادگیری می شود. توجه داشته باشید هر جور که مطالب را به حافظه بدهید، بر همان اساس نیز می توانید آنها را بازیابی کنید.

4- حفظ آرامش:

« آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می کند.»

درسی را که با آرامش بخوانید قطعاً بهتر می توانید بیاموزید. برای آنکه بازده مطالعه خود را بالا ببرید، در سخت‌ترین شرایط و حتی کوتاهترین زمان، نباید مضطرب شوید. سعی کنید در این مدت کوتاه با آرامش خاطر مطالعه کنید. مطالعه بدون اضطراب و خونسردی کامل، تاثیری بسیار مثبت در افزایش میزان یادگیری دارد. توجه داشته باشید که حفظ خونسردی و آرامش، هرگز به معنای بی خیالی و بی حالی نیست، بلکه به معنی وضعیتی هوشیار همراه تمرکز حواس و بدون دلهره است. روانشناسان معتقدند که اضطراب کم برای مطالعه و موفقیت لازم است، زیرا شخص را به تحرک و فعالیت وا می دارد و باعث می شود که به طور جدی به درس خواندن بپردازد.

اما اگر این اضطراب از حد معمول خود خارج شود و استرس و دلهره در فرد ایجاد کند، نه تنها مفید نیست بلکه مانع از فعالیتهای وی شده و حتی در جلسه امتحان مانع از یادآوری آموخته‌های شخص می شود. نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که در اغلب موارد، اضطراب، ناشی از تفکرات منفی شماست. وقتی که نسبت به امتحان تصور منفی دارید، از آوردن نمره کم می ترسید و عواقب قبول نشدن را در نظر می گیرید. در نتیجه تصورات منفی، موجب اضطراب می گردند و اضطراب سدی در راه کارایی حافظه می گردد و این عمل خود اضطراب بیشتر را به دنبال خواهد داشت و نهایتاً اینکه این سیکل معیوب همچنان ادامه خواهد یافت.

5- استفاده صحیح از وقت (blush):

«بنیامین فرانکلین می گوید: "پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است".»
استفاده ی صحیح از وقت و هدر ندادن آن بسیار مهم است. چرا که زمان از دست رفته را نمی توان مجدداً باز یافت. زمان را نمی توان ذخیره کرد، نمی توان خرید و یا فروخت و نمی توان از 24 ساعت دیگران قرض گرفت. زمان سرمایه ای است که اگر مورد استفاده قرار نگیرد، از دست می رود در حالی که یک سرمایه مالی این چنین نیست.
اگر منصف باشیم با کمی دقت و تامل در می یابیم که مشکل اصلی کمبود وقت نیست ، بلکه در نحوه استفاده از آن است .

6- سلامت و تندرستی:

« عقل سالم در بدن سالم است.»
سلامت جسمی و روانی در یادگیری تاثیر به سزا دارد.

7- تغذیه مناسب (biggrin):

« تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.»

غذا را به موقع و سر وقت بخورید، از خوردن غذا در ساعت‌های گوناگون و بدون نظم و برنامه به پرهیزید. سعی کنید صبحانه و ناهار و شام را در ساعات معین بخورید. به برنامه غذایی خود نیز نظمی خاص بدهید.

8- تنفس صحیح (blink):

« یکی از مهمترین اعمال بدن انسان، تنفس است.»

تنفس عمیق باعث می شود که ما در هر نفس اکسیژن بیشتری را به شش‌های خود برسانیم. این اکسیژن به سلول های مغزی که خود ذخایر اکسیژن کمی دارند کمک می کند تا فعالیت بیشتری داشته باشند. افزایش فعالیت این سلول ها یعنی پمپاژ بیشتر یون ها بین دو سری غشاء سلول به خصوص برای یون‌های سدیم و کلسیم که به خارج غشاء می روند و پتاسیم و کلر که به داخل آن می آیند. هرگاه تغییرات غشاء نرون به نرون بعدی منتقل شود، این تغییرات به نوبه خود مسیرهای جدیدی برای انتقال از راه مدارهای عصبی می شوند و وقتی این مسیرهای جدید برقرار شدند با تفکر ما فعال می شوند و خاطره‌ها را مجدداً تولید می کنند.

این فرآیند، که حافظه نام دارد، کاملاً به اکسیژن نیاز دارد. به همین دلیل است که در هوای آلوده به دود سیگار و سایر گازهای سمی بازده یادگیری و حافظه به شدت کاهش می یابد. از سوی دیگر تنفس صحیح و عمیق باعث می شود که سیستم ایمنی ما فعالتر شود. بنابراین حرکات عضلانی و تنفس عمیق، جریان لنفاوی را به راه می اندازد و باعث می شود که گردش خون بهتر انجام شود. خود لنف بهتر کار کند و سیستم ایمنی تقویت شود.

9- ورزش:

« ورزش کلید عمر طولانی است.»

شما می توانید ورزش های دلخواه خود را انتخاب کنید و در برنامه روزانه خود قرار دهید. به طور مثال پیاده روی یکی از ورزش های مفید و مناسب و در عین حال بسیار ساده و برای عموم امکان پذیر است. علاوه بر پیاده روی از ورزش های مفید برای کسب تمرکز فکر و پرورش حافظه «یوگا» است. یوگا به معنای تمرکز نیرو در اصطلاح هندی یعنی تمرکز فکر و حواس. با انجام تمرینات یوگا می توانید تمرکز حواس خود را بهبود بخشید.

10- استراحت مغزی (biggrin):

« هنگامی که خسته هستید، مطالعه نکنید.»

برای انجام کارهای فکری خصوصاً مطالعه باید مغز کاملاً آماده و سرحال باشد تا در به خاطر سپردن مطالب مشکل نداشته باشد. شما می توانید از روش های مختلف و دلخواه خودتان برای رفع خستگی استفاده کنید، اما یکی از روش های مناسب برای رفع خستگی تنفس عمیق است. همچنین یک خواب سبک و کوتاه در مواقعی که خیلی خسته هستید در برطرف کردن خستگی بسیار مناسب است.

11- خواب کافی (rolleye):

« خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند.»

یک خواب 8-6 ساعته معمولاً کافی است. بنابراین سعی کنید طوری برنامه‌های درسی خود را تنظیم کنید که شبها حداقل 6 ساعت بخوابید تا مغز شما به اندازه کافی استراحت کند. همچنین خواب نیم تا یک ساعت ( ظهرها بعد از ناهار ) بسیار مناسب است.

12- درک مطلب:

« آنچه در حافظه بلندمدت باقی می ماند، معنی مطالب است.»

سعی کنید هنگام مطالعه، مطالب را به خوبی درک کنید تا بتوانید به راحتی آنها را به خاطر بسپارید. نکته ای که در درک معنی تأثیر بسزا دارد و بازده مطالعه را بسیار افزایش می دهد، یادداشت برداری مطالب خوانده شده است. یادداشت برداری در افزایش میزان یادگیری بسیار مؤثر است.

13- تشویق و پاداش:

«تشویق نیروهای ذهنی و روانی را به فعالیت وا می دارد.»

14- شرطی شدن:

« شرطی شدن به تمرکز حواس کمک می کند.»

برای یادگیری و ایجاد تمرکز حواس شرطی شدن نسبت به مکان و زمان مطالعه نقش مهم دارد. برای آنکه تمرکز حواس راحت تر به دست آید و سریعتر برای آن آماده شوید، باید به مکان و زمان مطالعه خود را شرطی کنید.

15- تحرک مغزی:

« هنگام مطالعه نباید کاملاً آرام نشست.»

منظور از تحرک، حرکت کردن و راه رفتن در حین مطالعه نیست و یا هدف از حرکت، فعالیت زیاد بدنی نیست که در این صورت نیز تمرکز حواس مختل می شود و میزان یادگیری کاهش می یابد. اصولاً بهترین وضعیت برای مطالعه، نشستن پشت میز است نه حرکت کردن و راه رفتن. منظور از تحرک این است که در حین مطالعه هر چند دقیقه، یک بار حرکتی کوچک داشته باشید تا گردش خون در مغز بهبود یابد و بهتر بتوانید مطالب را بیاموزید. حتی با چند حرکت ساده سرو بدن می توانید از حالت رکودی و رخوت جلوگیری کرده و با تمرکز بالاتری درس بخوانید.

16- اتاق مطالعه (happy):

« اتاق مطالعه باید آرام باشد.»

اتاق مطالعه باید ساکت و آرام و تا حد ممکن از عکس، پوستر و اشیایی که موجب حواس پرتی می شوند، خالی باشد. نور اتاق باید کافی و مناسب باشد. بهترین نور برای مطالعه روشنایی روز است. نور باید در سطح اتاق پخش گردد. بنابراین چراغ مطالعه برای درس خواندن مناسب نیست . نور نباید کم باشد. اتاق مطالعه باید از تهویه مناسبی برخوردار باشد. در مطالعه فاصله چشم تا کتاب باید رعایت شد و فاصله مناسب حدود 40-30 سانتی متر است. میز مطالعه باید از نظر ارتفاع وسعت و رنگ مناسب باشد.

17- زمان مطالعه (blush):

واقعیت این است که هیچ زمانی به طور دقیق و انحصاری برای مطالعه وجود ندارد. زمان مطالعه بستگی به خودش دارد که چه موقع از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را دارید. نکته ای که در مورد زمان مطالعه باید رعایت کنید استراحت چه قبل از مطالعه و چه بعد از مطالعه را باید در نظر گرفت. نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت، روش بسیار خوبی برای مطالعه کردن است. زیرا اولاً شما آستانه یادگیری را رعایت می کنید و ثانیاً با استراحت کوتاه، فرصتی برای مغز در نظر می گیرید تا به تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد. باید یادآور شد که نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت به این معنی نیست که دقیقاً بعد از نیم ساعت مطالعه حتماً استراحت کنید حال اگر چند دقیقه این طرف و آن طرف شد، اشکالی ندارد. اما بهتر است بیش از 45 دقیقه نشود.

مدیریت زمان

یکی از اصول مهم مدیریت زمان اصل 20 - 80 است، یعنی از %20 زمان برای انجام %80 کارهایت استفاده کن. موفقیت در مدیریت صحیح زمان وابسته به تشخیص کارهای مهم است. در این مقاله قصد داریم تا تعدادی از راهکارهای مدیریت زمان را به شما معرفی کنیم.


از نظر مدیریت زمان کارها به چند دسته تقسیم می شوند:
۱- کارهای مهم و فوری: این کارها خود به خود انجام می گیرد.
۲- کارهای مهم و غیر فوری: این دسته کارهایی هستند که افراد موفق و ناموفق را از هم جدا می کنند و معمولا افراد ناموفق آن را به تعویق می اندازند.
۳- کارهای فوری و غیر مهم: این کارها در جهت اهداف انسان نیستند اما انجام می شود.
۴- کارهای کم اهمیت و غیر ضروری: بعضی افراد به خاطر ناتوانی در انجام کارهای مهم و فوری ( گاهی برای تفنن و گاهی برای فرار از تمرکز حواس ) خود را به این کارها سرگرم می کنند.

موفقیت در مدیریت صحیح زمان وابسته به انتخاب بین کارهای مهم و غیر مهم است، پس برای موفقیت تحصیلی:
۱- از کارهای غیر مهم صرف نظر کنید
۲- کارها را اولویت بندی کنید.
۳- راهزنان وقت را بشناسید.
۴- راههای ایجاد وقت را یاد بگیرید.

راهزنان وقت:۱- صحبتهای کم اهمیت
۲- میهمانان ناخوانده
۳- مطالعه مطالب کم اهمیت و غیرضروری
۴- روشهای غیر صحیح و عادات نادرست مطالعه
۵- تلفنهای مزاحم و غیر ضروری
۶- نداشتن انضباط کاری
۷- سستی و بی ارادگی در تصمیم گیری
۸- دوباره کاری
۹- ناتوانی " نه " گفتن به خواسته‌های نابجا
۱۰ - نداشتن تمرکز حواس
۱۱- عادت امروز و فردا کردن
۱۲- ترس از شکست

راههای ایجاد وقت:
۱- زنده کردن وقت مرده ( مثل زمانهایی که در انتظار هستیم، زمانی که در اتوبوس می گذرد و ... )
2- انجام کارها به طور همزمان
3- تنظیم کردن وقت خواب
4- کنترل بیشتر روی وقت تفریح
5- نه گفتن به درخواست‌های غیر مهم
6- عقب انداختن کارهای غیر مهم

منبع:
کتاب مدیریت زمان، آقای عبدالحمید سروش (ناشر مولف)